Dinler & İnançlar

Ann Lee Kimdir?

Ann Lee (1736-1784), New York eyaletinin kuzeyinde kurulan ütopik bir dini grup olan Shakerlar’ın karizmatik lideriydi. Grup şamatalı kilise faaliyetleri, kaliteli mobilyaları ve cinsel ilişkiyi tamamen yasaklaması ile tanınıyordu. Grubun üyeleri coşkuyla şarkı söylüyor, titriyor ve haykırıyorlardı. Gruba bu nedenle Shakerlar (Çalkalayanlar) adı verilmişti.

İngiltere’nin endüstri merkezi Manchester’da fakir bir demircinin çocuğu olarak dünyaya gelen Lee henüz çok küçükken bir fabrikada çalışmaya başladı. Okuma yazmayı hiçbir zaman öğrenmedi. Genç kızlığından itibaren cinsellikten iğrenmeye başladı. Evlenmeyi hiç istemiyordu. Ancak babası 1762 yılında onu başka bir demirci olan Abraham Standerin ile evlenmeye zorladı. Evliliğinde mutsuz olan Ann, Jane ve James Wardley’in liderliğindeki küçük bir tarikata katıldı. Bu grup Quakerlar’dan ayrılarak kurulmuştu. Wardley’ler agresif tavırlarıyla ünlüydüler. Faaliyetlerini engellemek için Anglikan kiliselerine toplu halde baskınlar düzenliyorlardı. Lee de bu eylemlerin bir parçası oldu ve 1770’lerden itibaren sık sık cezaevine girip çıktı. Wardley’lerden aldığı cesaretle hayatının geri kalan kısmında cinsel ilişkiye girmeme kararı aldı.

Bu isteği kocasını dehşete düşürmüştü (beş yıl sonra çift boşandı). Dini özgürlük arayışı içerisindeki Lee ve sekiz arkadaşı, New York’a göç etti. 1774 yılında New York’ta Shaker Kilisesi’nin Amerika kolunu kurdular. “Karanlık Gün” olarak adlandırılan sıra dışı bir olay Shakerlar’ın tarihinde önemli rol oynayacaktı. 19 Mayıs 1780 sabahı New England’ın üzerinde güneş yükselmedi. Bu olay muhtemelen büyük bir yangının yarattığı kalın bir duman tabakasından kaynaklanıyordu. Ancak yaşananlar kötü bir işaret olarak yorumlandı. New York ve New England’da korku ve endişenin etkisiyle dini bir atmosfer oluştu.

1781 yılında New York’tan ayrılan Lee kendisine yeni taraftarlar bulmak için New England’a gitti. Harvard’da bir yerleşke kurdu. Burası, ABD’deki yirmi bir Shaker topluluğundan biri olacaktı. Resmen “İsa’nın İkinci Tezahürüne İnananlar Topluluğu” (United Society of Believers in Christ’s Second Appearing) olarak anılan grupların çalışkanlık, mülkiyet paylaşımı, cinsellikten uzak durma ve cinsler arası eşitlik gibi prensipleri vardı. Lee Tanrı’nın hem anne hem de baba olduğuna inanıyordu. Pek çok inananı için o da dişi bir İsa’ydı.

Lee 1784 yılında kırk sekiz yaşındayken öldü. Ancak “Ana” Ann Lee tarafından kurulan kilise ölümünden sonra da büyümeye devam etti. Güçlerinin doruklarına ulaştıkları 19. yy ortalarında Lee’nin ünlü sözüne inanan 5 bin kişinin olduğu iddia ediliyordu: “Eller işe, gönüller Tanrı’ya.”

Ek Bilgiler

  1. Lee eşiyle yaşarken dört çocuğu oldu. Ancak hepsi de bebekken öldüler. Bunların dışında Lee dört bebeğini de doğum sırasında kaybetmişti.
  2. Amerikalı bestekar Aaron Copland (1900–1990), 1945 yılında Pulitzer Ödülü kazanan Appalachian Baharı adlı bale oyununa Shaker ilahisi “Tis the Gift to Be Simple” (Bu, Basit Yaşamın Armağanı) melodisini de eklemişti. Şarkının orijinali önde gelen Shakerlar’dan Joseph Brackett (1797–1882) tarafından yazılmıştı.
  3. Erkek üyelerini uzun süre topluluk içinde tutamayan Shakerlar 19. yy’ın ikinci yarısında zayıflamaya başladı. 1794’te 1800 dönümlük bir arazi üzerinde kurulan Maine’deki Sabbathday Lake topluluğunda, 2010 yılına gelindiğinde sadece bir avuç inanan kalmıştı.