Henry Wirz (1822-1865), ABD İç Savaşı’ndan sonra savaş suçları nedeniyle idam edilen tek kişidir. Daha sonra Wirz’in günah keçisi mi ilan edildiği yoksa gerçekten de on binlerce Birlik (Unionist) mahkumunun ölümünden sorumlu mu olduğu konusunda bir tartışma yaşanmıştır.
Henry Wirz, Georgia’daki Andersonville’de Güney’in en büyük esir kampının yöneticisiydi. Açık kaldığı on dört ay içerisinde kampın 49.482 mahkumdan on üç bini açlık, kangren, iskorbüt ve diğer hastalıklardan dolayı hayatını kaybetmişti. İsveç doğumlu bir doktor olan Wirz mahkumları bilerek korumadığı gerekçesiyle komplo ve cinayetle suçlanmıştır. Ne var ki yargılanmasına bir dizi kuralsızlık damgasını vurmuştur. Öyle ki kontrolü dışında gelişen olaylar nedeniyle sorgulandığı bile görülmektedir.
Doğumu ve Hayatı
Henry Wirz Zürih’te doğmuş ve Avrupa’da tıp eğitimi almıştı. 1840 yılında ABD’ye göç etmiş ve Loisiana’ya yerleşerek doktorluk yapmaya başlamıştır. 1861 yılında Konfederasyon Ordusu’na katılmış ve sonunda yüzbaşı rütbesine yükseltilmiştir. 1864 Mart’ında, kampın açılmasından bir hafta sonra Andersonville’in yönetimine getirilmiştir.
1863’ten önce her iki ordu da ellerinde uzun süreli savaş esiri tutmuyordu. Bunun yerine esirleri değiş tokuş etmeyi tercih ediyorlardı. Takas sistemi her iki tarafı da savaş esirleri ile ilgilenmekten kurtarıyordu. Ancak değişim sistemi 1863 yılında bir dizi nedenden dolayı çöktü. Bunun sebeplerinden biri de Güney Eyaletleri’nin siyahi Birlik askerlerini beyaz Konfederasyoncu askerlerle değiştirmek istememesiydi.
Andersonville’deki gıda ve ilaç kaynakları kısıtlıydı. Ayrıca kamp haddinden fazla kalabalıktı. Kapasitesinin üzerinde on binlerce esir kampta tutuluyordu. Yargılaması sırasında Wirz daha fazla gıda için başvuruda bulunduğunu söylemişti. Ancak söylediğine göre bu talebi geri çevrilmişti (1864 yılında konfederasyonda gıda yetersizliği yaygın bir durumdu. Bu dertten muzdarip olanlar sadece kamplardaki savaş tutsakları değildi).
Henry Wirz savaştan sonra tutuklandı ve Washington’da hapsedildi. 1865 Temmuzu’nda yargılandı. Pek çok eski Birlik askeri onun aleyhinde tanıklıkta bulundu. Bunların arasında gerçekte hiçbir zaman kampta tutulmamış olanlar da vardı. Başkan Andrew Johnson’un (1808–1875) ılımlı bir karara yanaşmaması üzerine Wirz 1865’in Kasım ayında asıldı. Andersonville’i açan ve onu kapasitesinin üzerinde dolduran konfederasyon yöneticileri -başkan Jefferson Davis (1808–1889) ve savaş sekreteri James Seddon (1815–1880)- ise asla cezalandırılmadılar.
Ek Bilgiler
- 1989 yılında Andersonville’de Ulusal Savaş Tutsakları Müzesi açıldı.
- Wirz yakalandıktan sonra günümüzde ABD Yüksek Mahkeme Binası’nın bulunduğu yerdeki bir cezaevine konuldu. Yüksek Mahkeme 1930’lara kadar Kongre Binası’nda toplanıyordu.
- Wirz’in mahkemesinde yargıçlık yapan Birlik generali Lew Wallace (1827–1905), “Ben-Hur: A Tale of the Christ” (Ben Hur: Bir Hıristiyan Masalı / 1880) isimli ünlü kitabın yazarıdır.